Beekdal de Run

De plannen voor de Run in beeld

Benieuwd naar alle werkzaamheden die we de komende jaren gaan uitvoeren, bekijk dan dit filmpje.

De Run vroeger: van slingerende naar rechte beek

De Run ontspringt bij Weebosch vlakbij de Belgische grens, stroomt door de gemeente Bergeijk en Eersel en komt bij Veldhoven in de Dommel uit. Tot halverwege de 20ste eeuw was de Run een slingerende beek. In de winter en het voorjaar liep het beekdal van de Run bij hoge waterstanden onder water. De gronden in het beekdal waren hierdoor erg nat en begroeid met heide en bossen die hierop goed gedijden. In het beekdal lagen kleine agrarische perceeltjes, omringd met hagen van struweel.

Mensen gingen aan de beek wonen, omdat het drinkwater en voedsel bood. Zo ontstond er een cultuurlandschap met een eigen flora en fauna. Deze situatie duurde honderden jaren, maar door de opkomst van de industrie en landbouw veranderde er veel. Beken werden recht getrokken en breder gemaakt, zodat om het teveel aan water snel het gebied uit kon stromen. Dit veroorzaakte wel verdroging van het beekdal. Het oude cultuurlandschap verdween langzaam.  Door de aanleg van sloten en greppels is het beekdal verder ontwaterd en geschikt gemaakt voor agrarisch gebruik. In de Run werden stuwen geplaatst om het waterpeil kunstmatig te beheersen. In het beekdal vestigden zich veel agrarische bedrijven.

Waarom beekherstel?

Door de ontwatering (en dus verdroging) van het gebied zijn veel van de oorspronkelijke natte gronden met hun typische flora en fauna verdwenen. In natuurgebied Grootgoor verruigen de broekbossen door verdroging. Door de stuwen in de Run is de stroming in de beek veel minder geworden en de kwaliteit van het water verslechterd. Door de stuwen kunnen vissen, vanuit De Dommel, niet verder zwemmen naar hun voortplantingsplaatsen in de Run.

Met de klimaatverandering worden de weersomstandigheden steeds extremer. Periodes van hevige en langdurige buien wisselen af met periodes van langdurige droogte. Doordat de Run in de huidige situatie het water te snel afvoert, leidt extreme neerslag tot grote kortstondige waterafvoeren in de Run. Hierdoor ontstaat wateroverlast in delen van het benedenstrooms gelegen Eindhoven.

Herstel van het beekdal

Om het probleem van de wateroverlast en de lage biodiversiteit aan te pakken, werken we aan herstel van het beekdal van de Run. Dit doen we door de ooit rechtgetrokken beek ondieper te maken en weer te laten slingeren. Een aantal sloten en greppels in het beekdal worden gedempt om verdroging tegen te gaan. Zo ontstaat een breder beekdal waarin we meer water kunnen vasthouden, ook in tijden van droogte. Daarnaast voeren we aanvullende werkzaamheden uit om de verdroging van de karakteristieke broekbossen in Natte Natuurparel Grootgoor tegen te gaan.

Ter hoogte van natuurgebied Grootgoor hebben we (uitvoering 2021) we een waterbergingsgebied gemaakt om bij extreme neerslag tijdelijk water te kunnen bergen.

Bekijk de animatie over de werking van de stuw en de waterberging:

De meeste stuwen in de Run worden verwijderd. Bij de stuwen die blijven staan, zorgen we dat vissen de stuwen kunnen passeren. Hiermee maken we het mogelijk dat vissen vrij migreren in de Run. Langs de Run richten we percelen in als onderdeel van het Natuurnetwerk Brabant.

De doelstellingen van het project zijn als volgt:

• Het realiseren van gestuurde waterberging in Grootgoor.
• Het verbeteren van de waterkwaliteit.
• Het tegengaan van verdroging in Natte Natuurparel Grootgoor.
• Het inrichten van percelen in het Natuurnetwerk Brabant.
• Het realiseren van recreatieve voorzieningen en landschappelijke elementen.

Voor deze plannen is ruimte nodig. Daarom zoeken we samenwerking met agrariërs, grondeigenaren, gemeenten, natuurorganisaties en de provincie. Samen kijken we welke gronden voor de plannen aangekocht of geruild kunnen worden. Het is ook mogelijk dat grondeigenaren zelf initiatieven realiseren die een bijdrage leveren aan de doelstellingen. Alleen samen maken we van de Run weer een levendig en robuust beekdal!

Projectgebied en aanpak per deelgebied

Het aanpassen van de Run maakt deel uit van de gebiedsimpuls N69. Hierin hebben verschillende partijen rondom de N69 afgesproken de ruimtelijke kwaliteit van het gebied te verbeteren. Dit resulteerde in het najaar 2016 onder andere in een visie voor het beekdal van de Run. Waterschap De Dommel werkt deze visie voor het beekdal van de Run verder uit in concrete plannen en zorgt voor de uitvoering ervan.

We onderscheiden de volgende deelgebieden:

• Run Stevert 
• Run Grootgoor fase 1 en 2
• Run Heers 
• Run Heers -Dommel 

Hieronder lichten we per deelgebied toe  hoe wij de Run per deelgebied aanpassen om te voldoen aan de doelstellingen. De uitwerking van de visie naar concrete plannen doen we in samenwerking met de omgeving. In dit gebiedsproces betrekken wij o.a. grondeigenaren, omwonenden, belangenverenigingen en gemeenten.

Run Stevert

De Run tussen N397 en Grootgoor

In dit deelgebied herstellen we de beekloop van de Run. Dit doen we door de beek weer te laten slingeren. Door het aanbrengen van slingers vergroten we de lengte van de beek. Hierdoor neemt het verhang (hoogteverschil) in de beek af en kunnen we de bestaande stuw verwijderen. Vissen kunnen daardoor weer vrij migreren. Waar mogelijk verlagen we direct langs de beek het maaiveld. Hierdoor ontstaat een breder beekdal met kenmerkende vegetatie. Het beekdal kan in natte periodes meer water bergen en in droge periodes meer water vast houden. Daarnaast geven we de beek een andere bedding. Bij lage waterstanden stroomt de beek door een klein en ondiep stroomprofiel. Hierdoor houdt de beek ook bij lage waterstanden voldoende stroomsnelheid. Dit draagt bij aan de verbetering van de waterkwaliteit. Naast de beek leggen we een strook natuur aan. Deze strook maakt onderdeel uit van het Natuurnetwerk Brabant (NNB). Bij hoge waterstanden in de Run stroomt het water door de NNB.

Run Grootgoor (fase 1 afgerond, uitvoering maart t/m december 2021)

Meer weten? Kijk dan op de speciale projectpagina waterberging en beekherstel Run Grootgoor

Het deelproject 'Waterberging en beekherstel Run Grootgoor' is klaar. In samenwerking met de gemeenten Veldhoven, Eersel en Bergeijk en de provincie Noord-Brabant hebben we hard gewerkt aan het opnieuw inrichten van de Run in natuurgebied Grootgoor. De Run meandert weer door het landschap en door de aanleg van een kade en een regelbare hoogwaterstuw is er een overloopgebied gemaakt dat bij extreme regenval, tijdelijk, kan vollopen met water.

In dit deelgebied hebben we de volgende maatregelen uitgevoerd:

• Herstel beekloop van de Run
• Aanleg gestuurde waterberging
• Verwijderen van bestaande stuwen
• Herstel Natte Natuurparel Grootgoor

Run Heers

Meer weten? Kijk dan op de speciale projectpagina Beekherstel Run-Heers Dommel

De Run tussen Grootgoor en de Volmolenweg

Net als in het deel tussen N397 en Grootgoor herstellen we in dit gedeelte de beekloop van de Run door de beek te laten slingeren. Hiermee vergroten we de lengte van de beek en maken we het beekdal breder. Daar waar mogelijk verlagen we van de gronden direct langs de Run het maaiveld. Hierdoor ontstaat een breder beekdal dat in natte periodes meer water kan bergen en in droge periodes water langer vast houdt.

Daarnaast geven we de beek een andere bedding. Bij lage waterstanden stroomt de beek door een klein en ondiep stroomprofiel. Hierdoor houdt de beek ook bij lage waterstanden voldoende stroomsnelheid. Dit draagt bij aan de verbetering van de waterkwaliteit. Naast de beek leggen we een strook natuur aan. Deze strook maakt onderdeel uit van het Natuurnetwerk Brabant (NNB). Bij hoge waterstanden in de Run stroomt het water door de NNB.

Samen maken we van de Run een robuuste beek

Om bovengenoemde plannen mogelijk te maken is ruimte nodig. Samen met eigenaren van gronden langs de Run gaan we na welke gronden we kunnen aankopen of ruilen voor het beekherstel en de ontwikkeling van natuur. We kopen of ruilen alleen gronden als de grondeigenaren op vrijwillige basis daar mee instemmen.

De plannen voor het beekherstel en de natuurontwikkeling hebben een breed maatschappelijk belang. We vinden het daarom belangrijk dat we een zo breed mogelijk draagvlak voor de plannen hebben. Dit kan alleen als we daarbij ook rekening houden met de belangen van o.a. agrariërs, omwonenden, recreatie, natuur- en cultuurorganisaties. Met alle belanghebbenden gaan we in overleg. Voor omwonenden en geïnteresseerden organiseren we gebiedsbijeenkomsten.

Voor het beekherstel en de natuurontwikkeling van de Run werken we samen met een aantal partners. Dit zijn de gemeenten Bergeijk, Eersel en Veldhoven, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en IVN. Daarnaast is samenwerking gezocht met de ZLTO.

Samen maken we van de Run weer een levendige en robuuste beek!

Samenwerking

Belangrijke samenwerkingspartners zijn de gemeenten Bergeijk, Eersel en Veldhoven, Staatsbosbeheer en IVN Veldhoven-Eersel. Daarnaast is samenwerking gezocht met de ZLTO-afdelingen Bergeijk en Eersel-Veldhoven en individuele agrariërs. Ook in het kader van de gebiedsimpuls N69 werkt het waterschap nauw samen met alle belanghebbende partijen.

Subsidie

Het project wordt mede mogelijk gemaakt met financiële steun van de provincie Noord-Brabant en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO).

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland